Að hanna og smíða.

Það var athyglisverð frétt í blaði nýlega um að heil 10% af veltu
byggingariðnaðarins hér sé vegna rangrar hönnunar eða byggingagalla.Öllu heldur hönnunar
sem tekur ekki nógu gott mið af íslenskum aðstæðum.  Þetta var niðurstaða
fræðimanns í arkitekúr.
Stundum kann er etv. erfitt að setja fingurinn á hvort er um að ræða  hönnun eða
hreinlega vinnubrögð fagmanna.     Hitt er ljóst að næstu ár og áratugi
munum við súpa seyðið af því óðagoti og látum sem bóluárin miklu fóru með
gæði hönnunar og handverks nokkuð víða  í  byggingariðnaði.    Þar virðist
sitthvað hafa látið undan í öllum látunum.   

Íslendingum er lagið  að skella skuld á hitt og þetta.   Á methraða
eru sökudólgar og ástæður  fundnar í mögulegum og ómögulegum málum. Oft áður en málin eru ígrunduð nógu vel.   Slíkt
getur tekið á sig furðulegustu myndir.   Gott dæmi um það var þegar fúkka,svepp
og rakaskemmdir fundust í fjölda nýlegra  húsa á Egilsstöðum fyrir skömmu.
  Hver var svo ástæða vandans?   Jú, birkikrossviður.    Allt í einu var
það byggingarefni útmálað sem eitt af verri uppfinningum síðari tíma.    
  Hugsanlega var þar sannleikskorn.    En varla er það við betri íhugun vafa undirorpið
að likt og önnur timburefni getur þessi tiltekna tegund  dugað áratugum
saman sé loftun og annar frágangur í lagi.

Sökum mikillar fátæktar og harðæris voru íslensk húsakynni
hvorki endingargóð  né vönduð um aldir.   Samt reynt að gera gott úr því
sem bauðst og mesta furða  hvernig  það tókst.  Oft hef ég reyndar furðað mig á því
 hve steinn var lítið notaður í stærri mannvirki fyrr á fyrri öldum. En hugsanlega er
skýringin hve slík húsakynni verða ísköld á vindasömu köldu landi líkt og
hér var og er á stundum.

Við tölum stundum af nútíma yfirlæti um vist forfeðra okkar í
moldarkofunum. En slikt var í raun  aðdáunarverð aðlögun að illbyggilegum náttúru aðstæðum mannlegs umhverfis og samfélags á þeim tíma.   Á kaldasta skeiði
Íslandssögunnar (litlu ísöld)    höfðum við úr minnstu að moða við gerð
mannabústaða.  Við slíkar aðstæður mátti sýna uppákomum vatnsleka með
ljóra eða þakbrún vissan skilning.    En mun síður á nýjum húsakynnum í
dag.   Þar hafa hvorki hönnuðir né iðnaðarmenn neina afsökun.  Jafnvel þó
íslenskt veðurfar sé erfitt.   En oft er iðnaðarmönnu vorkunn.   Þeir
þurfa undir eftirliti opinberra aðila,  stundum að framkvæma húsbyggingaverkefni
sem sem taka mið af teikningum og hönnun sem  eru í litlu 
samhengi við íslenskar aðstæður.   Taka lítið mið af tíðni slagviðris, mikillar vindkælingar,láréttrar rigningar, seltu og saltstorma. Stórhríða, umhleypinga, blota,
.t.d rigningu, þýðu og frosts ofan á mörg snjóalög til skiptis, jafnvel dögum og
vikum saman.

Að hanna mannvirki við þessar aðstæður hlýtur fyrst og fremst að vera krefjandi verkefni en ekki ímyndun um að við séum stödd sunnar á hnettinum en raun ber vitni.

 

(Birt í Sunnlenska Fréttablaðinu  6.mars 2013.)