Íslenskan.

 

 

Þegar ég var að alast upp höfðum við alvöru orðalöggur.   Það var hreinlega ekki sama hvernig þú sagðir hlutina  á kórréttri íslensku eða hvað orð voru notuð.  Þeim tilmælum var komið til skila beint til allra landsmanna á einu útvarpsstöðinni sem þá fyrirfannst. Gufunni einu sönnu.    Ég get lika nefnt Morgunblaðið.  Kynntist því að eigin raun hve ritstjórar þess blaðs fyrr á árum höfðu mikil áhrif og stóðu fast í fæturna gagnvart ásælni enskunnar inní tungumálið síðustu áratugi. Nú er í þessu sem mörgu öðru, taumurinn gefinn laus.   Alltof margir lausríðandi á hálu svelli okkar litla málsvæðis.

En hverja eru þá hætturnar?  Er þetta ekki óþarfa raus kalla og kellinga á hverjum tíma?  Jú, hugsanlega ef  við ákveðum að hætta þeirri skemmtilegu iðju að finna íslensk orð yfir nýja hluti og hugtök.  Orð sem falla að okkar tungumáli og litbrigðum þess.  En leyfi mér enn að efast um að svo sé.  Hvað sum nýirði varðar  höfum við gengið lengra en aðrar þjóðir. Tek þar sem dæmi alíslensk skemmtileg orð og heiti; sími,gemsi,þota, þyrla, alþjóðlegt og svo mætti lengi telja . Öll festu þessi orð sig strax í tungumálinu.  Sumir eru svakalega “líbó”  (sjáiði, jafnvel ég ekki saklaus af að sletta) að þeir hafa engar áhyggjur af þessu.  Ég álít það nokkuð hættulegt hugarfar.   Nú eru á allra vörum  “app”,”i-phone”, “i-pad” , “dánlóda”;  “öppdeita”. Verst er að þessi orð festast í málfari yngstu kynslóðarinnar.

  Ég er ekkert fyrir ofmikil afskipti stóra bróður.  En stundum vantar að þeir sem fara með málefni íslenskunnar hugsi nógu hratt  og hreinlega búi til eða óski eftir tillögum að nýjum orðum sem falla að íslenskunni þegar nýjungar, tækniundur og hugtök birtast.  Með jákvæðu viðhorfi til íslenskunnar er margt hægt.   Á fyrstu árum sjónvarpsins var alltaf talað um sjónvarpsskerminn.  Þá datt einhverjum íhaldssömum snillingi í hug orðið skjár sem er fornt heiti yfir glugga.  Á undraskömmum tíma tókst að breyta þessu og síðar færðist þetta yfir á tölvuskjá einnig.

Sumir hafa meiri áhyggjur af beygingarkerfinu.   Hverfi falleygingin verður mikið tapað. Óttalega yrði málið snauðara með öll orði einungis í nefnifalli. Öll lærum við og hermum eftir það sem fyrir okkur er haft. Ef rata  inní útvarpstæki mín útvarpsstöðvar fyrir yngstu kynslóðina af höfuðborgarsvæðinu vandast málið.  Ég skil vart hvað fer fram.  Þulir eru óðamála.  Virðist standa stöðugt yfir keppni hver talar hraðast.  Málfarið virðist á að giska 20- 30%  ensk og enskuskotin orð.  Sé hætt að sporna við er er hættan sú að okkar ástkær ylhýra láti undan. 

 Hér voru höfð horn í síðu enskunnar. Hvað á að gera? Svarið er einfalt.  Auka enn enskukennslu í skólum og byrja hana fyrr.  Margir þjóðir hafa fleira en eitt tungumál á valdi sínu og þarf ekki að vorkenna neinum það, sérstaklega ungu fólki.  Mesti vandinn felst í ónógri kunnáttu beggja tungumálanna íslensku og ensku. Sé gott vald á hvoru tveggja minnka veruleika líkur á að þessu sé grautað saman.

 

(Birt í Sunnlenska Fréttablaðinu 9.janúar 2013.)